I. Dünya Savaşı sırasında 1915-1916 yılları ortasında Gelibolu Yarımadası’nda Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri ortasında yapılan deniz ve kara muharebeleri Türk halkının destanı oldu. Çanakkale’de kazanılan ulu zafer, her yıl 18 Mart’ta 18 Mart Şehitleri Anma Günü ve Çanakkale Deniz Zaferi olarak kutlanmaya başlandı. İşte Mustafa Kemal Atatürk’ün, Seyit Onbaşı’nın ve daha kaç kahramanların insan üstü bir uğraş vererek kazandığı ulu uğraşın bilinmeyenleri.
DÜŞMAN, ÇANAKKALE VE İSTANBUL’A GÖZ KOYMUŞTU
İtilaf Devletleri; Osmanlı İmparatorluğu’nun başşehri İstanbul’u alarak İstanbul ve Çanakkale boğazlarının denetimini ele geçirmek, Rusya ile inançlı bir erzak tedarik ve askeri ikmal yolu açmak, başşehir İstanbul’u zapt etmek suretiyle Almanya’nın müttefiklerinden birini savaş dışı bırakarak İttifak Devletleri’ni zayıflatma maksatları ile birinci maksat olarak Çanakkale Boğazı’nı seçmişlerdi. Lakin taarruzları başarısız olmuş ve geri çekilmek zorunda kalmışlardır. Kara ve deniz savaşı sonucunda iki taraf da çok ağır kayıplar vermişti.
OSMANLI, SAVAŞA NASIL GİRDİ?
Osmanlı İmparatorluğu, Almanya’nın Rusya’ya savaş ilan ettiği 1 Ağustos 1914’ün çabucak sonraki günü, Almanya ile bir ittifak antlaşması imzalamıştı. Bu antlaşma, imparatorluğun kesin olarak Almanya’nın ana gücünü oluşturduğu İttifak Devletleri safında fiilen savaşa gireceği manasına gelmektedir. Enver Paşa, fiilen savaşa girmeyi, seferberliğin tamamlanmamış olması ve Çanakkale Boğazı savunmasının tamamlanmaması üzere münasebetlerle ertelemeye çalışmıştı. Lakin Almanya, bir an evvel savaşa fiilen girilmesi için baskılarını sürdürdü. Bu baskılar, Akdeniz’de Britanya donanması önünden çekilen Goeben ve Breslau savaş gemilerinin İstanbul’a gelmesiyle bir oldu bittiye getirildi. Daha sonra Osmanlı Donanması’na bağlı bir küme gemiyle Karadeniz’e açılan bu gemiler 27 Ekim 1914 tarihinde Rus limanlarını bombalayınca Rusya, Osmanlı İmparatorluğu’na savaş ilan etmiştir.
İSTANBUL İÇİN ÇANAKKALE’Yİ GEÇMEK İSTEDİLER
Birleşik Krallık Savaş Kurulu sekreteri Albay Hankey Winston Churchill’in de dayanağıyla, 1914 yılı Eylül ayında Çanakkale Boğazı’nın donanmayla geçilerek İstanbul’un işgalini öngören bir planı savaş kuruluna sunmuştu. Plan, çeşitli evrelerden geçerek uygulamaya kondu ve Birleşik Krallık ve Fransa gemilerinden oluşan bir donanmanın Boğaz’a geniş çaplı atakları 1915 Şubat ayında başlatıldı. Bilhassa 19 Şubat 1915 ve 25 Şubat 1915 bombardımanları sonucu Müstahkem Mevki Kumandanı Cevat Çobanlı giriş tabyalarının geri hatta çekilmesi buyruğunu uygulatmıştır. En güçlü hücum ise 18 Mart 1915 günü uygulamaya konuldu. Lakin Birleşik Donanma ağır kayıplara uğradı ve deniz harekâtından vazgeçmek zorunda kalındı.
DESTAN YAZDIRAN MÜCADELE
Deniz harekâtıyla İstanbul’a ulaşılamayacağı anlaşılınca bir kara harekâtıyla Çanakkale Boğazı’ndaki Osmanlı kıyı topçu bataryalarını ele geçirmek planı gündeme getirilmişti. Bu plan çerçevesinde hazırlanan Britanya ve Fransa kuvvetleri 25 Nisan 1915 şafağında Gelibolu Yarımadası’nın güneyinde beş noktada karaya çıkarıldı. Britanya ve Fransa çıkarma kuvvetleri her ne kadar Seddülbahir ve Arıburnu kıyılarında köprübaşları oluşturmayı başardılarsa da Osmanlı kuvvetlerinin inatçı savunmaları ve vakit zaman giriştikleri karşı taarruzlar sonucunda Gelibolu Yarımadası’nı işgalde başarılı olamadılar. Bunun üzerine kıyıdaki kuvvetler destek edilmek için Arıburnu’nun kuzeyinde Suvla Koyu’na 6 Ağustos 1915 tarihinde yeni kuvvetlerle bir üçüncü çıkarma yapılmıştı. Lakin 9 Ağustos’ta Kurmay Albay Mustafa Kemal’in Birinci Anafartalar Muharebesi olarak bilinen karşı taarruzunda İngiliz Komutanlığı ihtiyat tümenini ateş sınırına sürerek kıyıda tutunmayı lakin başarabildi. Mustafa Kemal sonraki gün Kocaçimentepe-Conk Bayırı çizgisinde yeni bir karşı taarruz gerçekleştirmişti, bu sınırdaki Anzak birliklerini de geri attı. Britanya ve Anzak kuvvetlerinin İkinci Anafartalar Muharebesi olarak bilinen genel taarruzları ise Osmanlı savunmasını aşamadı. Tüm bu gelişmelerin sonrasında İngiliz, Anzak ve Fransız kuvvetleri Gelibolu Yarımadasını 1915 yılı Aralık ayı içinde tahliye edildi.
NUSRET MAYIN GEMİSİ GEÇİT VERMEDİ
Çanakkale Savaşı’nda büyük zafer, iki etaplı zaferin akabinde geldi. Birincisi Çanakkale Deniz Savaşı, ikincisi ise Çanakkale Kara Savaşı. Deniz Savaşı, 3 Kasım 1914 ile 18 Mart 1915 tarihleri ortasında yapıldı. İtilaf Devletlerinin temel gayesi, Osmanlının başşehri İstanbul’u ele geçirerek Boğazlar bölgesine hakim olmaktı. Çanakkale Boğazı, İstanbul’un askeri açıdan kapısıydı. İstanbul’un işgali, fakat Çanakkale’yi geçmekle mümkündü.
İtilaf Devletlerinin planı gereği evvel Çimenlik ve Kilitbahir mevkilerindeki tabyalar ile kıyıdaki bataryalar susturulacaktı. Taarruz 3 Kasım 1914’te başlatıldı. İngiliz ve Fransız savaş gemileri tabyaları ağır bombardıman altına aldı fakat Türk topçusu düşmana geçit vermedi. Müstahkem Mevki Kumandanı Albay Cevat Bey, Boğaz’a mayın döşenmesi buyruğunu verdi. Binbaşı Nazmi Bey, Nusret Mayın Gemisi ile 26 mayını Boğaz’a döşedi. 18 Mart 1915 günü düşmanın büyük taarruzu başladı.
“BEN SİZE ÖLMEYİ EMREDİYORUM”
Çanakkale’yi denizden geçemeyen düşman bu defa Gelibolu üzerinden atağa başladı. Tarih, 25 Nisan 1915’ti. Yarbay Mustafa Kemal, askerlere şu tarihi buyruğu verdi: “Size taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek vakit zarfında yerimize öbür kuvvetler ve kumandanlar kaim olabilir.” 25 Nisan 1915’te başlayan Çanakkale Kara Savaşları 7-8 ay devam etti. Atatürk ve komutasındaki Mehmetçik, Arıburnu, 1. Anafartalar, Conkbayırı ve 2. Anafartalar’da zafer üstüne zafer kazandı. Deniz zaferini, kara zaferiyle taçlandırdı.